ZAKENDOEN MET MOREEL KOMPAS

Ethisch verantwoord ondernemen: makkelijker gezegd dan gedaan. Hoe pak je dat aan? Spelregels zijn er niet, dus is het als ondernemer ook niet direct duidelijk of je het goed doet. Dat winstmaximalisatie allang niet meer het hoogste doel is en dat bedrijven hun maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen, daar zijn we inmiddels wel over uit. Maar hoe maak je dat concreet? Waar ligt de grens tussen ethisch en onethisch en mogen we die grenzen opzoeken? Hebben organisaties die onethisch handelen nog wel bestaansrecht?

Drie vragen aan Joris Luyendijk - Journalist, antropoloog en presentator

Heeft de Engelse bankenwereld wat geleerd van de crisis in 2008? Om dat uit te vinden interviewde Joris Luyendijk ruim 200 Engelse bankiers over hun moreel besef. Daarover blogde hij voor de Engelse krant The Guardian en schreef de bestseller Dit kan niet waar zijn, dat in 2015 verscheen. Zijn conclusie? De instellingen die ervoor moeten zorgen dat de economie functioneert, kunnen de wereld in de afgrond doen storten.

Ook je eerdere boeken (Het zijn net mensen en Een man slaat soms zijn vrouw) lijken als terugkerend thema te hebben ‘wat kun je wel maken en wat niet?’ Is ethiek een rode draad in je werk?

Dat is een leuke interpretatie. Ik probeer gewoon een goed mens te zijn, maar dat probeert waarschijnlijk iedereen. Bij journalistiek is ethiek een lastig onderwerp: daar draait het vaak om conflicten tussen groepen die allebei iets anders verstaan onder ethiek. Journalistiek is om in je verhaal al die groepen recht te doen, maar dat heeft meer te maken met professionaliteit dan met ethiek. Het getuigt gewoon van goed fatsoen om ervoor te zorgen dat iedereen een beschrijving krijgt waarin hij zichzelf herkent.

Wat is volgens jou ethisch ondernemen?

Als je je aan de regels houdt, ben je in mijn beleving nog niet ethisch. Dat is gewoon elementair fatsoen. Ethiek is iets extra’s. Dat je mensen behandelt zoals je zelf behandeld wilt worden. In 1992 was ik student-assistent bij een professor economische ethiek. Daar heb ik veel van geleerd. Hij zei altijd ‘Ethiek begint waar de regels ophouden’. Het draait erom dat je dingen niet doet, die je officieel wel mag doen, maar die niet oké zijn. En dat je dingen wel doet, die niet hoeven, maar die wel oké zijn. Bijvoorbeeld in het verkeer: stoppen voor een rood stoplicht heeft niets met ethiek te maken. Dat doe je gewoon volgens de regels. Maar een oud vrouwtje helpen zodat ze veilig kan oversteken, daar begint de ethiek.

Waar ligt de grens tussen ethisch en onethisch?

Als je de regels overtreedt dan is het duidelijk, dan ga je de grens over. Zo kocht Vestia allerlei derivaten en gaf betrokkenen een zak geld. Dat mag niet. Maar ook binnen de regels zie je onethisch gedrag. Een kleine ondernemer een rentederivaat verkopen, terwijl je weet dat hij er geen bal van snapt. Of een woekerpolis verkopen, terwijl je weet dat het een grote zak met stront is. Volgens de regels valt je niets te verwijten, maar het klopt totaal niet. ‘Het mag wel, maar het deugt niet’ is dan ook de titel van een boek van Stevo Akkerman, journalist van Trouw. Een goede test is altijd het simpele inzicht uit de Bijbel of de Koran: behandel anderen zoals je zelf behandeld wilt worden. Stel jezelf de vraag: ‘Wat als ik aan de andere kant van deze deal had gezeten? Was ik dan oprecht geholpen?’ Uiteindelijk is dat waar het om draait.

Bron: Afas Software